Biurokracja w Niemczech – kto i ile za nią płaci?

Obejmuje to szeroki zakres zadań, począwszy od wymogów dokumentacyjnych, procedur zatwierdzania i obowiązków sprawozdawczych, aż po obowiązki kontrolne i weryfikacyjne. W zasadzie chodzi o nakład czasu lub koszty osobowe lub materiałowe. Choć zdefiniowanie i ustalenie wynikających z tego kosztów może być trudne, oczywistym jest, że biurokracja stanowi obciążenie ekonomiczne dla podmiotów gospodarki rynkowej. W rzeczywistości rządy w większości krajów starają się zmniejszyć obciążenia biurokratyczne, a tym samym obniżyć koszty dla podmiotów nimi dotkniętych. Najczęściej wymienia się przy tym podmioty sektora prywatnego, choć dotyczą one także sektora publicznego – który często jest stroną wielu postępowań kontrolnych. Kwestie te były w Niemczech dostrzegane na poziomie federalnym, stąd na początku 2012 r. wprowadzono Wskaźnik Kosztów Biurokracji (BKI).

Jakie są koszty biurokracji w Niemczech?

W styczniu 2012 r. BKI przyjął wartość wskaźnika kosztów na poziomie 100. Obecny indeks z marca 2024 r. osiągnął wartość 94,61. Oznacza to, że obciążenie zmniejszyło się nieznacznie. Jednak według obliczeń Federalnego Urzędu Statystycznego koszty biurokratyczne szacowano na 43 mld euro w 2015 r. – według Destatis w 2024 r. wyniosły one około 67 mld euro. Instytut IFO przedstawił również obliczenia, według których koszty biurokratyczne w 2024 r. można oszacować na 146 mld euro rocznej produkcji w gospodarce. Różnice w definicji biurokracji stają się widoczne już przy samych obliczeniach, przy pytaniu o to, co ona oznacza i wreszcie o to, jak ten wysiłek ma być przedstawiony w euro. W ramach bieżącego badania sytuacji gospodarczej w sektorze rzemiosła wykwalifikowanego, Creditreform Economic Research zadało również pytania dotyczące biurokracji i regulacji. Celem było nie tyle zobrazowanie znaczenia tego obciążenia w euro, ile przedstawienie aktualnego obrazu sytuacji w ważnym sektorze gospodarki, w którym dominują średnie przedsiębiorstwa.

Z badań Creditreform wynika, że wbrew oficjalnym wskaźnikom kosztów biurokracji, w sektorze rzemieślniczym występuje znaczne dodatkowe obciążenie. Dzieje się tak pomimo zapewnień polityków, że pracują nad zmniejszeniem obciążeń biurokratycznych dla osób dotkniętych tą sytuacją. Prawie 80 procent przedsiębiorstw rzemieślniczych stwierdziło wzrost kosztów z tytułu biurokracji. Było to szczególnie widoczne wśród rzemieślników z branży budowlanej i wykończeniowej, podczas gdy tylko około 70 procent respondentów z sektora usług osobistych było zdania, że ​​zwiększyło się ich obciążenie pracą związaną z wypełnianiem obowiązków biurokratycznych. We wszystkich sektorach jedynie 0,6% przedsiębiorstw stwierdziło spadek tego rodzaju kosztów. Pierwszą rzeczą, którą należy wziąć pod uwagę rozważając konsekwencje wysiłku biurokratycznego ze strony firm, są dodatkowe koszty. Wspomniało o nich 71,2 proc. przedsiębiorstw. Zaraz potem pojawia się stwierdzenie, że mają „mniej czasu na realizację zamówień” (70 procent). Blisko 43 procent ankietowanych stwierdziło, że przestrzeganie wymogów prawnych wydłuża czas oczekiwania klientów na realizację ich zleceń, a kolejne 40,6 procent stwierdziło, że skutkuje to wyższymi cenami usług i produktów, co oznacza, że koszty biurokratyczne są czynnikiem wpływającym na cenę.

Ile czasu firmy potrzebują na biurokrację?

Jednakże czas poświęcony na biurokrację można zmierzyć dość dokładnie. W tym przypadku jedynie nieco poniżej 2 proc. respondentów nie podało żadnych informacji. Prawie jedna trzecia ankietowanych stwierdziła, że ​​czas potrzebny na to wyniósł ponad 10 godzin tygodniowo (32,9 procent). 36 procent ankietowanych przyznało, że od 2 do 5 godzin tygodniowo spędza w firmie, wykonując swoje obowiązki administracyjno-prawne. Niecała jedna czwarta (23,3 procent) osób poświęca na ten cel od 6 do 10 godzin tygodniowo. Pod względem kosztów szczególnie niepokojące jest to, że w ponad 80 proc. przypadków zadania te musi wykonywać sam dyrektor zarządzający lub właściciel. Doradca podatkowy również odgrywa ważną rolę, ponieważ nieco ponad połowa przedsiębiorstw rzemieślniczych dzwoni do niego, aby uzyskać pomoc w wypełnieniu obowiązków biurokratycznych. Prawie 57 procent firm ma też dedykowany personel, który zajmuje się spełnianiem wymogów biurokratycznych, co jest często spowodowane ich złożonością i presją czasu. Nadal nie jest pewne kiedy gospodarka niemiecka ruszy ponownie po latach zastoju. W każdym razie wiele wskazuje na to, że biurokracja ma się tam całkiem dobrze.