Czy polityka gospodarcza państwa stosowana podczas pandemii Covid-19 zadziała również w kryzysie energetycznym?

Nagłe zatrzymanie konsumpcji wywołane wprowadzeniem publicznych obostrzeń mających na celu opanowanie sytuacji epidemicznej, okazało się prawdziwym wyzwaniem dla utrzymania płynności finansowej przedsiębiorstw. W krótkiej perspektywie, w której stawką była ochrona rynku pracy przed załamaniem i gwałtownym wzrostem poziomu bezrobocia, w wielu europejskich krajach były podejmowane liczne działania zmierzające do pokrycia luki płynności z publicznych źródeł. Po odczytach miesięcznych poziomów stopy bezrobocia (01.2020 – 08.2022: 5,5% - 4,8%) można uznać że cel ten w dużym stopniu udało się zrealizować. Należy przy tym wspomnieć, że ważną rolę w postpandemicznym odreagowaniu przedsiębiorstw odegrały środki stymulujące popyt oraz wzrost popytu ze strony uchodźców wojennych z Ukrainy.

Pozytywne sygnały płyną także zza Odry – czy to nie przedwczesna radość?

U naszego zachodniego sąsiada sądy odnotowują coraz mniej postępowań o upadłość. W pierwszej połowie 2022 r. nastąpił bowiem kolejny, niewielki spadek upadłości przedsiębiorstw w porównaniu z rokiem poprzednim. W ocenie Patrika-Ludwiga Hantscha z niemieckiej firmy doradczej Falkensteg GmbH, jest to w pewnym sensie sytuacja paradoksalna, którą jednak można wykorzystać, aby lepiej przygotować się do nadchodzącego spowolnienia gospodarczego. W ocenie Hantscha niemiecką gospodarkę czeka bowiem wzrost liczby niewypłacalności, podobny do tego, który jest obecnie rejestrowany np. w Austrii. Hantzsch odwołuje się przy tym do relatywnie dużej liczby środków pomocowych państwa, które pomogły w utrzymaniu niskiej liczby wniosków upadłościowych rejestrowanych w sądach gospodarczych. Chodzi o środki, które podobnie jak w Polsce, były dystrybuowane do przedsiębiorców w formie zasiłków uzależnionych od utrzymania dotychczasowej liczby i struktury zatrudnienia.

Czy pomoc Państwa wystarczy?

W opinii szefa badań ekonomicznych Creditreform ważne jest, aby wyraźnie zobaczyć, że dzięki pomocy publicznej zachowało się wiele nierentownych, a zatem potencjalnie niewypłacalnych firm, które niejako zniekształciły krajobraz w gospodarce rynkowej. W rezultacie wysokiego wolumenu publicznych środków, które wpłynęły do gospodarki, zawieszona została zasada „przetrwania najsilniejszych”. Hantzsch zdecydowanie opowiada się przy tym za środkami pomocowymi, które uratowały miejsca pracy i przedsiębiorstwa w szczytowym momencie pandemii. Ale teraz, w obliczu nowych problemów, stawia pytanie: „jak długo systemy gospodarcze w Europie będą w stanie utrzymać taki poziom wsparcia?”.

Hantzsch zwraca przy tym uwagę na różne uwarunkowania obu kryzysów - podczas gdy pandemia była szokiem zewnętrznym, który dotknął przedsiębiorstwa, to wojna na Ukrainie powodująca niedobory energii i podsycająca inflację, rosnące koszty materiałów, luki w łańcuchach dostaw i wreszcie problemy z eksportem to trudności, które bezpośrednio dotykają działalności operacyjnej przedsiębiorstw. W Niemczech zaczyna dominować przeświadczenie, że zastrzyki płynności stosowane podczas pandemii nie mogą już dłużej wykazywać zdolności do ratowania każdego i za wszelką cenę.

Kluczowa rola sektora MŚP

Powstaje oczywiście pytanie jak odporne są polskie czy niemieckie firmy. W odpowiedzi na to pytanie Hantzsch skupia się przede wszystkim na małych i średnich firmach, które mają za sobą „złotą dekadę”. Szczególnie firmy z sektora MSP w Niemczech wiedziały, jak wykorzystać czas na konsolidację swojej sytuacji finansowej. Badania Creditreform w Niemczech dotyczące pozycji kapitałowej pokazują, że nie ma już często występującej w ostatnich latach luki kapitałowej. Ponad 30-procentowy wskaźnik kapitału własnego nie jest już rzadkością, nawet w mniejszych firmach. MŚP stały się bardziej odporne w czasie kryzysu w wyniku zwiększonej cyfryzacji i możliwości częściowej rezygnacji z kosztów – na przykład w związku z tworzeniem miejsc pracy zdalnej, ale także poprzez dywersyfikację wśród klientów, łańcuchów dostaw i partnerów biznesowych. Mała gospodarka jest dla krajów takich jak Polska i Niemcy korzystna, ponieważ jest w stanie elastyczniej reagować na pojawiające się wyzwania.

W ocenie Hantzscha ​​powrót do świata sprzed kryzysu pozostaje już tylko mrzonką. Wręcz przeciwnie, zauważa on, że jesteśmy już w trzecim roku kryzysu i obserwujemy wręcz wzrost napięć w europejskich gospodarkach. Odnosi się to nie tylko do wojny na Ukrainie, ale także do eskalacji konfliktu między USA a Chinami. W porównaniu z innymi gospodarkami europejskimi Polska i Niemcy weszły w zaostrzoną sytuację w relatywnie dobrej kondycji. Nie można jednak przewidzieć, czy to wystarczy, aby przejść bezpiecznie przez nadchodzące spowolnienie.